S. Wahlen 2012-02-28

Trwa³e ogniwa s³oneczne w Alpach Szwajcarskich - dziêki automatycznemu oznaczaniu wody

Trwa³e ogniwa s³oneczne w Alpach Szwajcarskich - dziêki automatycznemu oznaczaniu wody

Co w chwili obecnej jest dostêpne w du¿ych ilo¶ciach, a przy tym ca³kowicie bezp³atne? ¦wiat³o s³oneczne! Wytwarzanie energii odnawialnej przy pomocy ogniw s³onecznych staje siê coraz bardziej powszechne. Z metod± t± wi±zane s± du¿e nadzieje na przys¿³o¶æ. Sta³a poprawa wydajno¶ci oraz wyd³u¿enia plresu eksploatacji ogniw s³onecznych wymaga m.in. oznaczania wilgoci w ró¿nych ich elementach. Znane laboratorium fotowoltaniczne nazywane w skrócie "PV-Lab", wchodz±ce w sk³ad Szwajcarskiego Federalnego Instytutu Technologii, maj±ce swoj± siedzibê w Lozannie, wybra³o titratory Karla Fischera METTLER TOLEDO, aby skutecznie realizowaæ to trudne zadanie analityczne.

Czysta i odnawialna energia nabiera coraz wiêkszego znaczenia ze wzglêdu na stopniowe wyczerpywanie siê zasobów paliw kopalnych oraz ryzyko wynikaj±ce z korzystania z energii atomowej. Energia s³oneczna nie jest czym¶ zupe³nie nowym.

Historia wykorzystania energii s³onecznej siêga zamierzch³ych czasów. Powszechnie wiadomo, ¿e ju¿ staro¿ytni grecy ujarzmili energiê s³oñca, skupiaj±c jego promienie za pomoc± tarcz wykonanych z br±zu w celu podpalania statków wroga. W dziewiêtnastym wieku dokonano odkrycia, ¿e energiê elektryczn± mo¿na pozyskaæ z promieni s³onecznych, co potwierdzi³ Einstein wiele lat pó¼niej. Pierwsze ogniwo s³oneczne zosta³o wyprodukowane ponad 50 lat temu w Bell Telephone Laboratories w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Mia³o ono sprawno¶æ wówczas 4%!

Od tamtego momentu technologia ogniw s³onecznych odnotowa³a istotny postêp. Nast±pi³ równie¿ rozwój ró¿nego rodzaju materia³ów wykorzystywanych w tej technologii. G³ównym sk³adnikiem nadal stosowanym jest krzem, poniewa¿ posiada on odpowiednie w³a¶ciwo¶ci i jest bardzo tani. Mo¿na go bardzo ³atwo otrzymywaæ w formie monokryszta³ów o bardzo wysokiej czêstotliwo¶ci.

Jeszcze kilka lat temu krzem by³ produkowany g³ównie na potrzeby przemys³u wytwarzaj±cego krzemowe uk³ady scalone. Krzem, który nie zosta³ spo¿ytkowany przez ten przemys³, by³ dostêpny na rynku do innych zastosowañ. Obecnie krzem jest produkowany zasadniczo na potrzeby przemys³u energetyki s³onecznej. Obok krzemu wykorzystywane s± równie¿ inne materia³y o w³a¶ciwo¶ciach pó³przewodnikowych takich jak gal, arsen, kadm i tellur. Ogniwa s³oneczne mo¿na równie¿ produkowaæ, wykorzystuj±c materia³y organiczne, ale technologia ta nie jest tak zaawansowana jak tradycyjna technologia oparta na krzemie.

Wystêpuj± dwa rodzaje ogniw: ogniwa cienkowarstwowe i grubowarstwowe. Tradycyjne ogniwa s³oneczne s± wykonane z "wafli" monokrystalicznych i polikrystalicznych sk³adaj± siê z kilku cienkich warstw, ka¿da o grubo¶ci 100 µm. Ogniwa cienkowarstwowe maj± grubo¶æ zalednie 10µm.

Ogniwa cienkowarstwowe s± produkowane przede wszystkim z krzemu amorficznego, który jest przytwierdzany do pod³o¿a przy pomocy ró¿nych technik, w tym osadzania chemicznego. Ogniwa mo¿na równie¿ produkowaæ z krzemu mikrokrystalicznego. Ogniwa te s± znacznie cieñsze od tradycyjnych ogniw polikrystalicznych. krzem mikrokrystaliczny jest zazwyczaj przetwarzany razem z krzemem amorficznym, co prowadzi do uzyskania tzw. ogniwa "tandemowego". Takie po³±czenie sprawia, ¿e ogniwo wykorzystuje w maksymalnym mo¿liwym stopniu ca³e widmo ¶wiat³a s³onecznego, co przyczynia siê do wzrostu jego sprawno¶ci.

Podczas produkcji ogniw cienkowarstwowych wykorzystuje siê mniejsze ilo¶ci krzemu w porównaniu z ogniwami s³onecznymi wykonanymi z wafli krzemowych. Poza tym, produkcjê ogniw cienkowarstwowych, szczególnie tych wykonanych z krzemu amorficznego, mo¿na zautomatyzowaæ i zmniejszyæ tym samym koszty produkcji. Produkcjê tych ogniw mo¿na prowadziæ na du¿± skalê.

Technologia wytwarzania wafli polega na ivch skomplikowanym wycinaniu. Podczas tego procesu powstaj± du¿e ilo¶ci odpadów. Inn± zalet± wytwarzania ogniw cienkowarstwowych jest mo¿liwo¶æ stosowania ró¿nych pod³o¿y w zale¿no¶ci od ich przeznaczenia.

Wytwarzanie jak najcieñszych ogniw przynosi wiele korzy¶ci, poniewa¿ promienie s³oneczne penetruj± jedynie pierwsze 10µm warstwy krzemu. Wytwarzanie cienkich ogniw krzemowych pozwala zmniejszyæ koszty produkcji. Ogniwa s± l¿ejsze i bardziej elastyczne. Cienkie ogniwa mo¿na montowaæ w i na ró¿nych materia³ach, co stwarza nowe mo¿liwo¶ci, je¶li chodzi o wykorzystanie ogniw.

Budowanie zasilanych energi± s³oneczn± silników samochodów nie jest ju¿ ide± futurystyczn±. W przysz³o¶ci ogniwa s³oneczne bêd± integrowane z odzie¿±, daj±c klientom mo¿liwo¶æ ³adowania urz±dzeñ przeno¶nych takich jak telefony komórkowe oraz laptopy podczas przemieszczania siê. RYS4

Instytut Mikroin¿ynierii w Neuchatel (IMT), który wchodzi w sk³ad Szwajcarskiego Federalnego Instytutu Technologii w Lozannie, podj±³ siê pionierskiego zadania opracowania ogniw s³onecznych. Laboratorium fotowoltaniczne Instytutu mie¶ci siê w samym jego sercu, chlubi±c siê 25-letni± histori± sukcesów w tej dziedzinie. W laboratorium opracowano m.in. now± rewolucyjn± technologiê produkcji ogniw cienkowarstowowych zwan± osadzaniem przy pomocy plazmy o wysokiej czêstotliwo¶ci. Laboratorium przyczyni³o siê równie¿ do poprawy sprawno¶ci krzemu mikrokrystalicznego jako materia³u wykorzystywanego przy produkcji ogniw s³onecznych. Zespó³ naukowy profesora Arvida Shaha - zdobywca wielu nagród - ju¿ na samym pocz±tku skoncentrowa³ swoj± uwagê na obiecuj±cych ogniwach cienkowarstwowych produkowanych z krzemu amorficznego oraz na mikromorficznych ogniwach tandemowych.

Instytut badawczy specjalizuje sie jednocze¶nie w poprawie sprawno¶ci ogniw s³onecznych oraz zmniejszaniu kosztów produkcji i kosztów materia³ów. Obszar aktywno¶ci laboratorium obejmuje zarówno badania podstawowe jak i przekazanie nowej technologii partnerom przemys³owym. Udana wspó³praca laboratorium fotowoltnicznego z jednym z partnerów przemys³owych przynios³a liczne nagrody, w tym rekord ¶wiata pod koniec 2010 roku, którym by³o osiagniêcie sprawno¶ci wytwarzania energii elektrycznej na poziomie 11.9% przy pomocy ogniw s³onecznych o grubo¶ci zalednie 2.2µm wykonanych z krzemu mikromorficznego.

Nadal uwa¿a siê, ¿e tradycyjne ogniwa wykonane z krzemu krystalicznego, pomimo wysokiej sprawno¶ci konwersji energii, maja niekorzystny okres zwrotu. koszty produkcji tych ogniw s± wysokie w stosunku do energii uzyskanej w ca³ym okresie eksploatacji. W przeciwieñstwie do nich, ogniwa cienkowarstwowe maj± ni¿sz± sprawno¶æ, ale mo¿na je produkowaæ taniej i przy mniejszym zu¿yciu zasobów. Kwestie zwi±zane z produkcj±, sprawy materia³owe oraz emisje zanieczyszczeñ to czynniki, które nale¿y wzi±æ pod uwagê podczas oceny zalet alternatywnych technologii wytwarzania energii.

Mo¿na odnie¶æ wra¿enie, ¿e sposób w jaki ogniwa (krzem grubo- i cienkowarstowy) s± montowane w celu otrzymania panelu lub modu³u s³onecznego, ma mnejsze znaczenie. Jego znaczenie jest jednak ogromne, poniewa¿ sposób monta¿u wp³ywa na d³ugo¶æ okresu eksploatacji modu³u.

Optymalne laminowanie modu³ów baterii s³onecznych jest zadaniem stanowi±cym powa¿ne wyzwanie, bior±c pod uwagê ró¿ne czynniki zewnêtrzne oddzia³uj±ce na ogniwa oraz do¶æ surowe miêdzynarodowe przepisy prawne odnosz±ce siê do materia³ów opakowaniowych. Idealny materia³ powinien chroniæ ogniwa przed zewnêtrznymi czynnikami ¶rodowiskowymi takimi jak wilgoæ, promieniowanie UV, zmiany temperatury oraz naprê¿eniami mechanicznymi, umo¿liwiaj±c jednocze¶nie przechodzenie ¶wiat³a bez ¿adnych strat do warstwy aktywnej. Mechaniczne, optyczne, fizyczne i chemiczne w³a¶ciwo¶ci ka¿dego sk³adnika nale¿y poddaæ drobiazgowym badaniom, a w niektórych przypadkach w³a¶ciwo¶ci te nale¿y równie¿ monitorowaæ przez ca³y okres eksploatacji ogniw.

Wa¿nym parametrem w tym kontek¶cie jest woda, która jest g³ównym winowajc±, je¶li chodzi o degradacjê ogniw s³onecznych. Woda mo¿e oddzia³ywaæ na modu³ w ró¿nej postaci - w postaci deszczu, ¶niegu, gradu, wilgoci i pary - czego konsekwencj± mog± byæ powa¿ne uszkodzenia. Przenikanie wody jest zatem wa¿nym parametrem, który nalezy wzi±æ pod uwagê, przystêpuj±c do dzia³añ ukierunkowanych na poprawê sprawno¶ci i niezawodno¶ci oraz wyd³u¿enia okresu eksploatacji modu³ów s³onecznych.

Badania naukowe prowadzone w laboratorium po¶wiêcone tym kwestiom trwaj± ju¿ od jakiego¶ czasu. W sposób ci±g³y badane s± tradycyjne materia³y hermetyzuj±ce. Trwaj± równie¿ prace nad opracowaniem nowych materia³ów.

Polimer EVA (octan etyenowo-winylowy) jest powszechnie u¿ywany, poniewa¿ jest to jedyny materia³ polimerowy, który w ciagu ostatnich lat zosta³ intensywnie przebadany pod k±tem jego wykorzystania w ogniwach s³onecznych. Podczas laminowania ogniwa s³onecznego polimer EVA jest sieciowany poprzecznie, co prowadzi do zmieny jego w³a¶ciwo¶ci.

Oznaczanie wody w surowym i usieciowanym octanie etylenowo-winylowym nie jest tak proste, jak mo¿na by siê tego spodziewaæ. Rozpuszczalno¶æ EVA w tradycyjnych rozpuszczalnikach jest s³aba. Jego temperatura punktu topnienia mie¶ci siê w zakresie od 60 do 100 stopni Celsjusza. Folia wykonana z tego materia³u ma bardzo nisk± gêsto¶æ materia³ow±. Ocenie poddano ró¿ne metody oznaczania wody. Najlepszym rozwi±zaniem okaza³a siê kulometryczna metoda Karla Fischera z podajnikiem próbek Stromboli wyposa¿onym w piec podgrzewaj±cy.

Laboratorium korzysta z systemu METTLER TOLEDO sk³adaj±cego siê z kulometru C30, podajnika próbek Stromboli z piecem podgrzewaj±cym oraz oprogramowania LabX titration. Próbki folii polimeru s± umieszczone w szklanych naczyniach, które sa nastêpnie automatycznie transportowane do pieca. W piecu nastêpuje ogrzanie próbek, dziêki czemu nastêpuje uwolnienie zawartej w nich wody. Uwolniona woda jest przenoszona w strumieniu gazu d celi miareczkowej. Zaleca siê, aby no¶nikiem by³ gaz obojêtny, poniewa¿ unika siê w ten sposób rozk³adu próbki, co mog³oby doprowadziæ do otrzymania b³êdnych wyników oznaczenia. Aby zminimalizowaæ dryft i warto¶æ ¶lepej próby, gaz jest suszony dwustopniowo nad ¿elazem krzemionkowym i na sitach molekularnych. Osi±ga siê w ten sposób stabilne warunki prowadzenia badania, gdzie dryft kszta³tuje siê na poziomie poni¿ej 3µg wody na minutê. Dziêki temu rozwi±zaniu mo¿na wykonaæ bardzo dok³dne oznaczenie wody w serii sk³adaj±cej siê z wielu próbek. Wystarczy jedno klikniêcie - One Click, aby uruchomiæ badanie 14 próbek.

W zale¿no¶ci od ustawionych warunków grzania i parametrów miareczkowania, badania te mo¿na wykonaæ w ci±gu paru godzin w trybie bezobs³ugowym dziêki wdro¿eniu kompleksowej automatyzacji. Jedynymi dzia³aniami, które nalezy wykonaæ rêcznie, jest pociêcie i zwa¿enie próbek. Ma to kluczowe znaczenie dla zapewnienia precyzji i dok³adno¶ci badania. Nale¿y zapewniæ powtarzalno¶æ, je¶li chodzi o u³o¿enie i wielko¶æ próbek, poniewa¿ kszta³t i forma próbek maj± wp³yw na uwalnianie wody. Próbka musi byæ ponadto wystarczaj±co du¿a, aby zminimalizowaæ wp³yw b³êdów zewnêtrznych i zapewniæ wystarczaj±c± ilo¶æ materia³u, bior±c pod uwagê niewielk± zawarto¶æ w nim wody (<1000ppm).

Laboratorium oznacza wodê w innych próbkach w ramach badañ nad innymi materia³ami wykorzystywanymi do laminowania oraz w ramach kontroli jako¶ci dostarczanych surowców. Uzyskiwane dane s± automatycznie zapisywane i organizowane przez oprogramowanie LabX titration, które pozwala analizowaæ je w postaci graficznej oraz prezentowaæ wyniki badañ dla ka¿dej metody.

miareczkowanie Karla Fischera daje Laboratorium mo¿liwo¶æ skrupolatnego monitorowania zawarto¶ci wody podczas badania ró¿nych materia³ów wykorzystywanych do laminowania ogniw s³onecznych. Niezale¿nie od innych wniosków, badania te pozwoli³y obalic b³êdne za³o¿enia dotycz±ce okresu eksploatacji niektórych materia³ów.

Lider grupy Laure-Emmanuelle Perret-Aebi odgrywaj±cy wiod±c± rolê w obszarze konstrukcji modu³ów dokonuje oceny systemu pomiarowego METTLER TOLEDO: "opróæz kontroli jako¶ci materia³ów, instrument ten pozwala nam poszerzyæ wiedzê o ró¿nych zjawiskach zachodz±cych w materia³ach, które wp³ywaj± na niezawodno¶æ i d³ugo¶æ u¿ytkowania modu³ów s³onecznych."

Oczekiwania w stosunku do ogniw s³onecznych dotycz±ce ich przysz³ych zastosowañ s± wysokie, co stawia przed laboratorium powa¿ne wyzwania. Wed³ug raportu unii Europejskiej, ilo¶æ energii uzyskanej z ogniw s³onecznych wzros³a 30-krotnie w ci±gu ostatnich 10 lat. Jest to konsekwencj± nie tylko zwiêkszonej ¶wiadomo¶ci ekologicznej, lecz równie¿ wynika ze znacznie lepszych metod produkcji ogniw s³onecznych. ¯aden inny rynek nie rozwija sie równie dynamicznie. Zgodnie z przewidywaniami profesora Arvinda Shaha, jedn± trzeci± globalnego zapotrzebowania na energiê elektryczn± mo¿na do 2050 roku zaspokoich, korzystaj±c z energetyki s³onecznej. Nale¿y jeszcze wiele zrobiæ, aby ten cel osiagn±æ, ale jedna kwestia pozostaje oczywista: oznaczanie wody (z wykorzystaniem prostej i skutecznej metody) bêdzie nadal odgrywaæ istotn± rolê w ca³ym cyklu u¿ytkowania ogniw s³onecznych.



S. Wahlen
Na podstawie: mt.com

Zapraszamy do skomentowania artyku³u

Tre¶æ opini 
Popis 

Pozosta³e artyku³y z tej kategorii